Terapia manualna tkanek miękkich jest formą pracy z pacjentem, w której terapeuta wykorzystuje różne techniki manualne, by usunąć/zmniejszyć napięcia tkankowe i dysfunkcje układu mięśniowo-powięziowego. „Zmniejszenie bólu, przywrócenie lepszej postawy, większej gibkości i płynności ruchu to korzyści wynikające z korzystania zabiegów”(2) terapii manualnej tkanek miękkich. Terapia ta z założenia jest bezpieczna dla pacjenta. “Podstawowym celem terapii nie jest przyjemność, bardziej zwraca się uwagę na zmienianie struktury i ograniczeń ruchomości mięśni. Nie znaczy to jednak, że praca ta nie jest przyjemna. Większość pacjentów, gdy już przyzwyczai się do dobrodziejstw wynikających z głębokiej pracy na tkankach, woli zyskać większe rozluźnienia, zmniejszenie bólu i długotrwałe korzyści.” (2)
Terapia manualna tkanek miękkich przeprowadzana jest według następującej kolejności:
• Wywiad,
• Ocena funkcjonalna pacjenta (postawa, lokomocja),
• Ocena układu mięśniowo-powięziowego, nerwowego i układu kostnego (testy kliniczne zakresu ruchu, badanie palpacyjne tkanek miękkich, badanie gry stawowej),
• Zastosowanie indywidualnie dobranych do pacjenta i jego jednostki chorobowej technik manualnych (np. techniki mięśniowo-powięziowe, mobilizacje stawowe),
• Autoterapia.
Terapia ta może być stosowana samodzielnie, bądź jako uzupełnienie innych form terapii.
W realizacji tej formy leczniczej wykorzystuję wiedzę, umiejętności i doświadczenie z zakresu następujących metod fizjoterapeutycznych:
1. Masaż Tkanek Głębokich,
2. Integracja Strukturalna W Oparciu O Taśmy Anatomiczne,
3. Rozluźnianie Mięśniowo – Powięziowe,
4. Terapia Punktów Spustowych,
5. Neuromobilizacje (to techniki służące przywróceniu prawidłowej ruchomości nerwów),
6. Mobilizacje stawów w oparciu o techniki energizacji mięśni.
Nieodłącznym elementem Terapii Manualnej Tkanek Miękkich jest autoterapia – nauczenie a następnie wykonywanie przez pacjentów, indywidualnie dobranych przez terapeutę ćwiczeń z zakresu:
A. Rozciągania tkanek miękkich,
B. Automobilizacji stawów,
C. Wzmacniania osłabionych struktur.
Poniżej przedstawiam podstawowe informacje i założenia metod specjalnych w fizjoterapii, wykorzystywanych w terapii manualnej tkanek miękkich:
1. Masaż Tkanek Głębokich:
Masaż tkanek głębokich polega na umiejętnym wykorzystaniu szeregu technik w celu usunięcia napięć i dysfunkcji układu mięśniowo-powięziowego w sposób bardzo łagodny i bezpieczny dla pacjenta, który poddawany zabiegom masażu tkanek głębokich nie jest tylko biernym odbiorcą, ale aktywnie uczestniczy w terapii poprzez wykonywanie odpowiednich ruchów i czynności zwiększając tym samym rozluźnienie tkanek.
.
.
2. Integracja Strukturalna:
Integracja strukturalna w oparciu o taśmy anatomiczne („Strukturalna praca z ciałem” – structural bodywork). Metoda fizjoterapeutyczna wykorzystująca: łańcuchy mięśniowe według koncepcji Toma Myers’a, koncepcje funkcji tonicznych Huberta Godarda, neuromobilizacje, oraz koncepcję „fascial fitness” – powięziowej sprawności Roberta Schleipa i Toma Myersa.
Jest to forma rozluźniania mięśniowo-powięziowego oparta o najskuteczniejsze techniki bezpośrednie, w celu oddziaływania na główne przegrody miedzymięśniowe i błony międzykostne, jak również techniki energizacji mięśni w ujęciu posturalnym oraz techniki mobilizacji stawów zwłaszcza w obszarze stóp. Doskonale sprawdza się w pracy z zaburzeniami w obrębie mięśni i powięzi oraz jako terapia posturalna z analizą łańcuchów mięśniowo-powięziowych – analiza zaburzeń równowagi mięśniowej.
Ryc.1, Ryc.2. Sylwetka przed i po Strukturalnej Pracy z Ciałem 
Taśmy mięśniowo-powięziowe przednia i tylna odpowiadają za dysfunkcje zgięcia w przód i wyprostu (płaszczyzna strzałkowa). Taśma boczna odpowiada za dysfunkcje zgięcia w bok (płaszczyzna czołowa). Taśma spiralna odpowiada za dysfunkcje rotacyjne w ciele człowieka natury posturalnej i funkcjonalnej, głównie w płaszczyźnie poprzecznej.
„Strukturalna praca z ciałem jest interaktywną praktyką, która próbuje poprawić postawę i elastyczność oraz wywołać bardziej efektywne wzorce ruchowe poprzez wytworzenie względnie długotrwałych zmian w strukturze ciała i uczenie pacjentów zaadoptowania tych zmian na poziomie funkcjonalnym.”(6)
..
.
Główne cechy charakteryzujące strukturalną pracę z ciałem:
• Jest podejściem holistycznym,
• Bardziej równoważy strukturę, niż usuwa dysfunkcje somatyczne,
• Jest procesem strategicznym i systematycznym,
• Jest podejściem zindywidualizowanym,
• Zachodzi przez kumulację efektów małych zmian,
• Jest procesem skupionym na wydłużaniu (elongacji),
• Jej obszarem oddziaływania jest sieć powięziowa. (6)
.
3. Rozluźnianie Mięśniowo – Powięziowe:
Rozluźnianie mięśniowo-powięziowe to specjalistyczne podejście terapeutyczne wykorzystywane w leczeniu wielu zaburzeń w układzie mięśniowo-powięziowym. Terapia nakierowana jest na tkanki miękkie, w szczególności powięzi okrywające mięśnie, organy i całe ciało człowieka. Jest to precyzyjne rozciąganie i rozluźnianie tkanek rozpatrujące problemy pacjenta w ujęciu całościowym.
Zaburzenia w układzie powięziowym dotyczące współcześnie większości pacjentów objawiające się skróceniem tkanek i ich nadmiernym napięciem, mogą być przyczyną bólu i szeregu różnych objawów w różnych rejonach. Ten sposób pracy z ciałem jest skuteczny w leczeniu takich dolegliwości jak zespoły bólowe kręgosłupa, zespół zamrożonego barku, łokieć tenisisty czy golfisty, choroba zwyrodnieniowa stawów, napięciowe bóle głowy i w wielu innych.
Terapia ta poprzez likwidowanie zrostów i sklejeń oraz usuwanie restrykcji i ograniczeń tkankowych w układzie mięśniowo-powięziowym, widocznie zmniejsza dolegliwości bólowe oraz poprawia postawę ciała pacjenta. Jednym z elementów rozluźniania mięśniowo-powięziowego jest terapia punktów spustowych, która jest nieodłączną częścią tej terapii.
4. Terapia Punktów Spustowych:
Terapia punktów spustowych (trigger points) to metoda fizjoterapeutyczna, polegająca na opracowaniu z użyciem najskuteczniejszych technik, bolesnych punktów w ciele człowieka, znajdujących się w przebiegu nadmiernie napiętych włókien mięśniowych. Punkty te, gdy są drażnione, powodują specyficzne bóle promieniujące, towarzyszą im bóle mięśniowo-powięziowe oraz zaburzają pracę mięśni. Terapia polega na badaniu, stosowaniu odpowiednich technik terapeutycznych i profilaktyce (nauka autoterapii).
Celem terapii punktów spustowych jest:
• zwiększanie elastyczności i sprawności tkanek,
• obniżanie napięcia mięśni,
• zwiększanie zakresu ruchów,
• usuwanie bólu i uczucia sztywności.
5. Mobilizacje stawów w oparciu o techniki energizacji mięśni:
Wiele dysfunkcji czynnościowych w organizmie, spowodowanych jest nieprawidłową pracą połączeń kostnych – stawów (zaburzona gra stawowa). Restrykcje te, czyli brak ruchomości lub/i ból, uniemożliwiają wykonanie danego ruchu (np. wyprostu i zgięcia w prawą stronę w części lędźwiowej kręgosłupa, brak zgięcia grzbietowego w stawie skokowym, itd.).
Mobilizacje stawów w oparciu o techniki energizacji mięśni polegają na przywróceniu ruchomości stawowej z wykorzystaniem poizometrycznej relaksacji mięśniowej, wykonywanej w ściśle określonej pozycji pacjenta. Inne techniki pracy na stawach, wykorzystują np. mobilizacje stawowe przeprowadzane np. z pomocą trakcji (oddaleniem powierzchni stawowych). Przywrócenie prawidłowej gry stawowej, eliminuje dolegliwości bólowe i przywraca ruchomość stawową, dając pacjentowi możliwość normalnego funkcjonowania.
Podstawowe informacje o autoterapii z zakresu:
A) Rozciągania tkanek miękkich,
B) Automobilizacji stawów,
C) Wzmacniania osłabionych struktur.
Przedstawiono na stronie “Kinezyterapia indywidualna”.
Źródło:
1. www.kursy.wseit.edu.pl/kursy/poznan/all/kurs_masazu_tkanek_glebokich-t5.html z dnia 24.09.2015
2. Art Riggs, „Masaż tkanek głębokich”, wyd. 1, 2008, tłumaczenie Z.Ł. Borkowski, str. 41
3. www.pl.wikipedia.org/wiki/Terapia_manualna – z dnia 2015.09.19
4. www.wikawera.pl/polecamy/148-terapia-manualna-czym-jest-i-na-czym-polega- z dnia 2015.09.19
5.www.kursy.wseit.edu.pl/kursy/poznan/all/kurs_zaawansowany_-_integracja_strukturalna_w_oparciu_o_lancuchy_miesniowo-powieziowe_-_john_smith_australia.html z dnia 24.09.2015
6. John Smith, „Strukturalna praca z ciałem”, wyd. WSEiT, Poznań, 2014 r., str. 27, + ryc.1. str. 11, ryc.2.str. 35.
7. www.kursy.wseit.edu.pl/kursy/szczecin/all/rozluznianie_miesniowo-powieziowe_-_carol_manheim_usa_245.htmlódło” z dnia 2015.09.24
8. www.kursy.wseit.edu.pl/kursy/all/all/kurs_terapii_punktow_spustowych-t4.html z dnia 24.09.2015
9. www.wseit.edu.pl/oferta/studia_podyplomowe/terapia_manualna_tkanek_miekkich z dnia 24.09.2015.
